مجله منظر
پیاپی 1 (آبان 1388)

باغ های ایرانی به عنوان یکی از قدیمیترین تجربه های منظرسازی؛ نیازمند نگرشی مجدد در شناسایی سرچشمه های الهام و الگوهای شکلیابی است. درباره عوامل شکل گیری باغ ایرانی نقطه نظرهای متفاوتی وجود دارد، شناخت بیشتر این عوامل نیاز به مطالعه بر روی شیوه های سرزمینی این اثر دارد. در نوشته حاضر باغهای سمرقند به عنوان یکی از شیوه های سرزمینی که تاثیر بهسزائی در شکل باغهای ایرانی پس از خود داشته است، مورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد.

اماکن مقدس و عبادتگاه های بسیاری در ایران وجود دارند. در این بین تعداد بسیار زیادی از این عبادتگاه ها به غیر از ارتباط با ادیان فعلیشان در گذشته های دور یا نزدیک در ارتباط با ادیان کهن ایرانی بوده اند. کلیسای سنت استپانوس نیز یکی از این بناها است. در استانهای آذربایجان شرقی و غربی به دلیل وجود تعداد زیاد ارامنه از زمان های دور، کلیساهای قدیمی بسیاری وجود دارد. از میان آن ها افزون بر کلیسای "سنت استپانوس"، می توان به "قره کلیسا" و کلیسای "زور زور" (باران) اشاره کرد.

اصولا انجام هیچ کاری بدون برنامه ریزی، به درستی صورت نمیپذیرد. مدیریت کلانشهر تهران به عنوان پایتخت کشور بزرگی چون ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و نیازمند برنامهای هوشمند و کاراست. مدیریت توسعه شهر به عنوان زیرمجموعهای از مدیریت کلانشهر تهران نیازمند چنین برنامهای است، چرا که از یکسو عوامل و نیروهای گوناگونی بر آن تاثیرگذارند و از سوی دیگر، نیروهای مختلفی نیز از آن شکل گرفته و یا تاثیر میپذیرند. هماهنگی، تلفیق، یکپارچهسازی اهداف، راهبردها، سیاستها، آرزوها و توان نیروها و عوامل ذینفع و ذینفوذ، کاری بس پیچیده و نیازمند اندیشه های قوی، راهکارهای متقن و سازمانی توانمند و در عین حال اندیشمند است...
نوشتار حاضر تلاش مینماید فرآیند شکلگیری نهاد از ابتدا تا امروز را بررسی نموده و با استفاده از شناخت فرصتها و تهدیدهای پیشرو، آینده نهاد را ترسیم نماید. همچنین سعی شده است، با بررسی خلا ناشی از عدم وجود نهاد در طول دوره های مختلف برنامه ریزی و تهیه طرحهای مختلف برای تهران، ضرورت تشکیل نهاد مورد بررسی قرار بگیرد و در ادامه ضمن بیان دامنه وظایف و فعالیت های نهاد با اشاره به رخدادهای مختلف در مراحل تکامل تدریجی آن تا به امروز، چشم انداز آتی نهاد به منظور حرکت به سوی توسعه شهری پایدار معرفی گردد.

در سال 1316 برای اولین بار طرحی به نام "نقشه شهر تهران" برای احداث خیابانهای جدید در شهر تهیه شد. (1) متاسفانه اگر هم نقشه مذکور هنوز وجود داشته باشد، نگارنده اطلاعی از آن بهدست نیاورده است. همچنین تغییراتی که در جریان اجرا در این نقشه داده شده یا اینکه چه خیابانهایی بر اساس آن احداث شده است نیز روشن نمی باشد.
بعد از آن در اوائل دهه چهل، دومین طرح شبکه بندی برای شهر تهران توسط مهندس "شور" (2) آلمانی، مشاور شهردار وقت، تهیه شد. اما این طرح عمر چندانی نداشت. و اولین طرح جامع شهر تهران که در سال 1347 به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایرانی رسید، جایگزین آن گردید.

ناخشنودی از شهرهای امروز ایران تجربه مشترک شهروندان، متخصصان و مدیران است. نگاه عامیانه به این موضوع تنها به دنبال "یک" راهحل برای آن میگردد. اما شهر، محصول عالی تمدن بشر است که تحتتاثیر مؤلفه های بیشماری پدید میآید و پذیرش تاثیر بیش از حد یک عامل در این زمینه، در حقیقت نوعی غفلت از مسئله است.
تهران، بزرگترین شهر ایران با نقش ملی و بین المللی خود، بهخصوص با توجه موقعیت ویژه ایران در جهان، نماد و مصداق عام روش های مدیریت شهری ماست. از این رو هرگاه بحث برنامهریزی شهری مطرح میشود، طرح جامع تهران از نقد بینصیب نمیماند و حق نیز جز این نیست.

برای هر شهروندی محیط و منظر شهری، جنبه عینی و ذهنی دارد. به گونهای که این محیط را در کاوشهای احساسی و شناختی خود درک و دریافت می کند. این ادراک که هم به طور خودآگاه و هم ناخودآگاه صورت می گیرد، بر احوال و احساسات افراد تاثیر می گذارد. در هنگام گذر افراد از یک فضای شهری، عوامل محیطی مختلفی، ذهن آنها را به خود مشغول می کنند. هر چند احساسات و شرایط درونی انسانها، در نوع نگاه ایشان به محیط، تاثیر زیادی دارد، اما تجربه ثابت کرده است که تاثیر محیط و فضای اطراف نیز در ایجاد واکنشهای انسانها -تشدید و یا کاهش احساسات لحظهای- تاثیر قابل ملاحظه ای دارند.